Polska Wschodnia ma ogromny potencjał. Ale też stoi przed wyzwaniami związanymi m.in. ze zmianami klimatycznymi, kryzysem energetycznym czy Europejskim Zielonym Ładem. Ważnym zadaniem jest też powstrzymanie odpływu z regionu wykwalifikowanych pracowników. Dużo udało się już zrobić dla poprawy komfortu życia mieszkańców i tworzenia lepszych warunków dla biznesu. Jednak ciągle jest jeszcze wiele obszarów wymagających wsparcia – jak choćby turystyka, która mocno ucierpiała z powodu pandemii. W tym obszarze, jak i w innych, makroregion może liczyć na dotacje z nowego programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej.
Jak ważne dla tych terenów było dotychczasowe unijne wsparcie, świadczy najlepiej badanie wpływu inwestycji z Funduszy Europejskich na wyrównywanie tzw. luki rozwojowej pomiędzy słabszymi regionami Unii Europejskiej a średnią 27-UE (lata 2004-2018)*. Badanie to pokazało, że najszybciej dystans ten nadrabia właśnie makroregion Polski Wschodniej – od 25% nadrobionego dystansu do średniej unijnej w województwie lubelskim, do 42% w warmińsko-mazurskim. To najlepszy wynik w Polsce! O wiele lepszy niż w innych regionach (średnio od 8% do 12%).
Co udało się do tej pory zrobić?
Z pierwszego programu Rozwój Polski Wschodniej 2007-2013 makroregion otrzymał blisko 10 mld zł. Z kolejnego – Polska Wschodnia 2014-2020 – ponad 8 mld zł. Programy te przyniosły wymierne korzyści przedsiębiorcom, społecznościom lokalnym, a także gospodarce całej Polski Wschodniej. Przyczyniły się do usprawnienia połączeń drogowych i kolejowych między miastami i regionami Polski Wschodniej, a w stolicach województw pomogły rozwinąć zrównoważony i dostępny dla wszystkich transport miejski. Ponad 7 tys. firm otrzymało wsparcie na rozwój biznesu, powstało 6,3 tys. nowych miejsc pracy, ok. 550 przedsiębiorców weszło na nowe rynki zagraniczne, wdrożono około 3 tys. innowacji.
Te liczby, to realne korzyści dla każdego mieszkańca Polski Wschodniej – oszczędność czasu i pieniędzy, wygoda, poczucie bezpieczeństwa, czystsze powietrze i łatwiejszy dostęp do usług publicznych: urzędów, służby zdrowia, szkół i uczelni, instytucji kultury. To również jeszcze większa atrakcyjność inwestycyjna, jeszcze lepsze warunki do prowadzenia biznesu na obszarze wschodnich województw i kolejne atuty przyciągające turystów.
Kilka słów o nowym programie
Nowy program Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej to przede wszystkim perspektywa dalszego rozwoju makroregionu. Korzystną zmianą jest rozszerzenie terytorialne – teraz z programu będą mogły być realizowane inwestycje na terenie województw: lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego czy warmińsko-mazurskiego, ale również dużej części Mazowsza (bez Warszawy i przylegających powiatów).
Program, poza kontynuacją inwestycji w kluczowych obszarach z poprzednich lat, zakłada również finansowanie nowych celów, wynikających ze zmian rynkowych, klimatycznych, wyzwań Europejskiego Zielonego Ładu czy potrzeby wsparcia turystyki.
Zrównoważona mobilność miejska
Odpowiedzią na wyzwania związane z zapobieganiem zmianom klimatu i koniecznością zmniejszenia emisyjności gospodarki jest dalsze wspieranie inwestycji w zrównoważoną mobilność miejską. Dlatego z nowego programu będzie można sfinansować nie tylko zakup ekologicznych środków transportu, ale też budowę infrastruktury, która pozwoli połączyć i usprawnić przemieszczanie się – pieszo, rowerem, komunikacją miejską, a także pociągiem podmiejskim czy dalekobieżnym. Będziemy mogli korzystać z nowoczesnych centrów przesiadkowych, stacji rowerów miejskich, e-biletów czy cyfrowych systemów informacji.
Wszystko po to, aby transport publiczny stanowił jeszcze lepszą alternatywę do poruszania się samochodem. Inwestycje poprawią jakość codziennego życia mieszkańców, zwiększą dostęp do nauki, kultury i usług. Przemieszczanie się po mieście będzie nie tylko łatwiejsze i wygodniejsze, ale też przyjazne środowisku. Co ważne, ze wsparcia w tym obszarze będą mogły korzystać nie tylko – jak dotychczas – miasta wojewódzkie, ale też miasta średnie Polski Wschodniej.
Kolej i drogi
Podróże po Polsce Wschodniej są coraz bardziej komfortowe i dostępne, będą też bardziej ekologiczne. Wszystko dzięki kontynuacji wsparcia Funduszy Europejskich na modernizację linii kolejowych. Zadbamy także o wygodę osób o szczególnych potrzebach, dzięki kolejnym, nowoczesnym i dostępnym przystankom oraz dworcom. Tak jak wcześniej, wspierane będą również inwestycje w ponadregionalne połączenia drogowe. Wszystkie projekty będą realizowane z poszanowaniem środowiska naturalnego, zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem.
Lepszy klimat w miastach
Nowością jest, że również średnim miastom program pozwoli zrealizować projekty związane z ich adaptacją do zmian klimatu. Chodzi o walkę z globalnym ociepleniem oraz gwałtownymi zjawiskami meteorologicznymi (takimi jak powodzie, susze, ulewy, fale upałów) przy wykorzystaniu rozwiązań bazujących na naturze. Dzięki dotacjom powstaną nowe parki, ogrody i łąki miejskie, połączenia między terenami zielonymi, miejskie stawy i oczka wodne, zostaną udrożnione kanały i rzeki miejskie.
Dzięki tym inwestycjom mieszkańcy miast będą mogli korzystać z terenów zielonych, które zapewnią relaks i komfortowy cień, ale – co najważniejsze – ochronę przed podtopieniami i suszą.
Inteligentne sieci elektroenergetyczne
Dzięki środkom z nowego programu będzie też można zrealizować wiele zadań związanych z Europejskim Zielonym Ładem oraz bezpieczeństwem energetycznym.
Jednym z nich jest wsparcie inwestycji w tzw. inteligentne sieci elektroenergetyczne (smart grid). Dlaczego modernizacja tych sieci jest tak ważna? Bo nowoczesne sieci dają możliwość sprawnego podłączania rozproszonych odnawialnych źródeł energii, są bezpieczniejsze, mniej awaryjne i generują zdecydowanie mniej strat przesyłowych niż przestarzała infrastruktura elektroenergetyczna. Im więcej inteligentnych sieci elektroenergetycznych, tym szybciej przejdziemy na gospodarkę̨ niskoemisyjną, wykorzystującą alternatywne i odnawialne źródła energii. To stworzy nowe możliwości dla dalszego rozwoju przemysłu w makroregionie oraz niskoemisyjnej mobilności miejskiej w miastach.
Wsparcie bioróżnorodności
Jednym z celów programu jest także ochrona obszarów cennych przyrodniczo (NATURA 2000) i zachowanie ich różnorodności biologicznej. Tworzone będą korytarze ekologiczne o znaczeniu ponadregionalnym, likwidowane bariery i sztuczne ograniczenia w przemieszczaniu się zwierząt, budowane przejścia dla nich, łączone rozdrobnione kompleksy leśne. Wsparcie będzie przeznaczone także na edukację ekologiczną oraz działania zmierzające do odpowiedniego ukierunkowania ruchu turystycznego w parkach narodowych, gdzie powstaną też nowoczesne centra edukacyjne.
Wsparcia dla start-upów ciąg dalszy
W nowym programie aktualna pozostaje oferta Platform Startowych dla tych, którzy chcą uruchomić swój start-up. Platformy Startowe to kompleksowa pomoc ekspertów na pierwszym, najtrudniejszym etapie rozwoju biznesu – od pierwszego pomysłu aż do wdrożenia. A ci przedsiębiorcy, którzy pomyślnie przejdą proces inkubacji (czyli przygotowania i opracowania pomysłu) – będą mogli skorzystać z dotacji inwestycyjnej. To szansa na spełnienie marzeń o własnym biznesie i założenie własnej firmy. Warunkiem niezbędnym jest założenie działalności i jej prowadzenie na terenie Polski Wschodniej.
Innowacje przez wzornictwo i nowości dla przedsiębiorców
Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej pomogą firmom postawić na innowacyjność i podnieść produktywność. Dofinansują inwestycje w robotyzację i automatyzację w przedsiębiorstwie, czyli umożliwią przedsiębiorcom zautomatyzowanie wielu procesów produkcyjnych. Środki będzie można przeznaczyć na audyt technologiczny, a następnie na wprowadzenie w życie wypracowanych rozwiązań, które przyśpieszą sam proces produkcji, a także wyeliminują błędy powstałe w wyniku pracy ludzkiej (np. przeszkolenie pracowników).
Nowym obszarem wspieranym przez program jest również pomoc firmom we wdrażaniu GOZ (gospodarki obiegu zamkniętego). Obejmuje ona opracowanie modelu biznesowego funkcjonowania przedsiębiorstwa zgodnego z założeniami GOZ, a następnie jego wdrożenie. Wprowadzone zmiany wpłyną na zmniejszenie kosztów działalności firmy poprzez bardziej racjonalne zarządzanie zasobami (w tym odpadami), zmniejszenie emisji CO2, oszczędności w zużyciu energii i surowców.
Na dotację mogą liczyć też firmy, które swój rozwój widzą w zmianach w zakresie wzornictwa przemysłowego – ze szczególnym naciskiem na projektowanie z troską o środowisko naturalne. Oferta ta cieszyła się dużym zainteresowaniem już w poprzedniej edycji programu. Tak jak wcześniej, wsparcie obejmie tu przeprowadzenie audytu oraz przygotowanie i wdrożenie strategii wzorniczej. Stworzenie produktu czy usługi lepiej dopasowanych do potrzeb odbiorcy oraz spójna promocja marki pomogą firmie odnieść sukces na rynku.
Wsparcie dla zrównoważonej turystyki
Niezwykłe walory przyrodnicze makroregionu stwarzają wyjątkowe warunki do rozwoju zrównoważonej turystki. Jednak pandemia spowodowała wyraźny spadek zainteresowania podróżami, co przełożyło się na spadek dochodów osób żyjących z turystyki. Szansą na pozytywne zmiany są dotacje, z których zostaną sfinansowane na przykład ponadregionalne szlaki – historyczne, kulturowe, przyrodnicze, krajobrazowe. Poszerzy to ofertę turystyczną Polski Wschodniej, a nowe miejsca i obiekty, tworzone z poszanowaniem środowiska naturalnego, będą przyciągały turystów. Pozwolą też społecznościom lokalnym rozwijać przedsiębiorczość, dzięki czemu powstaną nowe miejsca pracy. Jakość oferty szlaków podniosą i uzupełnią nowoczesne usługi. Przedsiębiorcy z branży turystycznej będą mieli również możliwość skorzystania z preferencyjnych pożyczek, np. na rozwój i doposażenie obiektów noclegowych lub gastronomicznych, rozwój infrastruktury sportowej i rekreacyjnej, wyrób regionalnych produktów, transport turystyczny i inne inwestycje w branży okołoturystycznej.
*Badanie wpływu polityki spójności na sytuację społeczno-gospodarczą Polski i jej regionów w latach 2004-2018; wpływ Funduszy Europejskich na zmniejszanie luki rozwojowej pomiędzy słabszymi regionami EU a średnią 27-UE